Psychoedukacja
Program zajęć psychoedukacyjnych prowadzonych w Przedszkolu Samorządowym „Kraina Uśmiechu” w Kłoczewie
Wstęp
Wspierając rozwój dzieci, koncentrujemy się często na funkcjach poznawczych, sferze motoryki małej i dużej, percepcji wzrokowej, rozwoju mowy, pomijając jednocześnie rozwój społeczny i emocjonalny dzieci, który jest co najmniej równie ważny, jak zdolności poznawcze. Świadomość własnych emocji, umiejętność radzenia sobie z nimi, a także zdolność dostrzegania emocji u innych ludzi przyczyniają się do rozwijania pozytywnych relacji społecznych, a także wpływają na jakość życia jednostki. Brak umiejętności radzenia sobie z emocjami, takimi jak lęk, złość albo smutek mogą stanowić podłoże do rozwoju zaburzeń psychicznych u dzieci, a także wśród osób dorosłych. Jeśli chcemy wychować dzieci na dobrze funkcjonujących dorosłych, konieczne jest wspieranie ich rozwoju emocjonalnego i kształtowanie odpowiednich postaw społecznych.
Założenia programu
U podstaw programu leży założenie, że zdolności emocjonalne i społeczne mogą być rozwijane u dzieci w podobny sposób, jak zdolności poznawcze. Podejmowanie oddziaływań w celu stymulowania rozwoju społeczno-emocjonalnego u dzieci przyczynia się do zwiększenia ich kompetencji w sferze radzenia sobie z emocjami, a także wpływa na pozytywne funkcjonowanie w relacjach z innymi ludźmi. W programie zostaną wyróżnione poszczególne cele podejmowanych oddziaływań oraz sposoby ich realizacji.
Emocje są nieodłącznym elementem naszego życia, pełnią funkcję informacyjną, określając nasz stosunek do otaczającego świata. W sytuacji braku odpowiednich kompetencji nieadekwatne bądź nadmiernie nasilone emocje mogą przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu lub zaburzać relacje z innymi ludźmi. Działania psychoedukacyjne i terapeutyczne, podejmowane wobec dzieci agresywnych, depresyjnych lub lękowych umożliwiają obniżenie poziomu emocji i kształtowanie sposobów radzenia sobie z emocjami. Główny wpływ na rozwój społeczno-emocjonalny dzieci ma środowisko rodzinne. Rodzice jako osoby znaczące stanowią wzór postaw społecznych, a także model okazywania emocji oraz radzenia sobie z nimi. Wspomaganie rodziców w zakresie kształtowania u dzieci odpowiednich zachowań społecznych oraz umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach może mieć pozytywny wpływ na zwiększanie się tego rodzaju kompetencji u dzieci.
Cel ogólny:
- Stymulowanie rozwoju społeczno-emocjonalnego dzieci w wieku przedszkolnym;
- Poszerzanie wiedzy rodziców i nauczycieli w zakresie rozwoju społeczno-emocjonalnego dzieci;
Cele szczegółowe:
- Kształtowanie umiejętności rozpoznawania, nazywania i rozróżniania emocji;
- Rozwijanie zdolności empatii, umiejętności przyjmowania perspektywy innych osób;
- Kształtowanie umiejętności radzenia sobie z emocjami;
- Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów;
- Wspomaganie rozwoju pozytywnych zachowań społecznych;
- Kształtowanie poczucia własnej wartości i silnej osobowości;
- Rozwijanie słownictwa określającego różne stany emocjonalne i uczuciowe np.: zadowolenie, smutek, szczęście, złość, przykrość, odwaga, zdziwienie itp
- Umiejętność nawiązywania i utrzymywania pozytywnych relacji z innymi;
- Kształtowanie prospołecznych postaw, eliminowanie aspołecznych zachowań;
- Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z problemami emocjonalnymi dzieci u rodziców oraz nauczycieli;
- Dostarczanie materiałów psychoedukacyjnych dla rodziców z zakresu rozwoju emocjonalnego dzieci;
Formy pracy:
- Zajęcia grupowe dla dzieci
- Zajęcia indywidualne z dziećmi (według potrzeb)
- Przygotowanie materiałów psychoedukacyjnych
- Rozmowy indywidualne z rodzicami
- Prezentacje multimedialne
Metody pracy:
- Bajki psychoterapeutyczne
- Techniki relaksacyjne (bajki relaksacyjne)
- Techniki wyobrażeniowe
- Pogadanka, rozmowa, opowiadanie
- Burza mózgów
- Odgrywanie ról, drama
- Techniki plastyczne (rysunki, plakaty)
- Obrazki, ilustracje, historyjki obrazkowe
- Zabawy ruchowe
- Gry dydaktyczne
- Gry i zabawy zespołowe: gry matematyczne, zabawy plastyczne, ruchowe
- Filmy
| Lp. | Cele szczegółowe | Sposoby realizacji |
| 1. | Kształtowanie umiejętności rozpoznawania, nazywania i rozróżniania emocji | -Umożliwienie dzieciom odkrywania i wyrażania emocji -Zwrócenie uwagi dzieci na rolę emocji i na to co emocje za sobą niosą -Kształtowanie umiejętności rozpoznawania własnych emocji -Rozróżnianie podstawowych emocji, takich jak radość, smutek, złość, strach, wstręt, wstyd -Rozróżnianie emocji i uczuć przyjemnych i nieprzyjemnych; -Naśladowanie wyrazów mimicznych poszczególnych emocji (Jak wyglądam, kiedy…?); -Wyrażanie własnych emocji – Jestem zły, kiedy…, Jestem szczęśliwy, kiedy…. -Przedstawianie swoich emocji i uczuć, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu (różne formy aktywności: plastyczne, mimika, mowa ciała, postawa); -Modelowanie wyrażania emocji podczas codziennych zajęć z dziećmi |
| 2. | Rozwijanie zdolności empatii | -Identyfikowanie emocji u innych osób na podstawie sygnałów niewerbalnych, zachowania;(obrazki, zdjęcia) -Identyfikowanie emocji na podstawie sytuacji, w jakich się pojawiają (Dlaczego ktoś czuje się w ten sposób?); -Empatyczne reagowanie na emocje oraz potrzeby innych osób; -Nauka szacunku emocji oraz potrzeb swoich i innych osób; -Rozwijanie umiejętności wykorzystania empatii w relacjach rówieśniczych i zabawach integracyjnych; |
| 3. | Rozwijanie zdolności radzenia sobie z emocjami | -Nauka radzenia sobie ze złością – opracowywanie kodeksu złości, wskazanie konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze złością; -Nauka radzenia sobie ze strachem – psychoedukacja na temat lęku, wskazanie konstruktywnych sposobów radzenia sobie z lękiem; -Nauka radzenia sobie ze smutkiem – wskazanie na sposoby poprawy nastroju (Co mogę zrobić, żeby poczuć się lepiej?) -Ćwiczenia relaksacyjne -Uczenie dzieci panowania nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub podczas gry zespołowej i innej sytuacji; -Uczenie dzieci odpowiedzialności za słowa i czyny; -Przeciwdziałanie symptomom zachowań agresywnych; |
| 4. | Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów interpersonalnych | -Analiza problemów interpersonalnych – ćwiczenie przyjmowania perspektywy innych osób (bajki, ilustracje z sytuacjami); -Nauka strategii rozwiązywania problemów – poszukiwanie możliwych rozwiązań, wybór najlepszego rozwiązania; -Ćwiczenie zdobytych umiejętności w praktyce; -Nauka podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie; -Wyrażanie szacunku wobec innych osób; -Współdziałanie z dziećmi w zabawie, pracach użytkowych, zadaniach zespołowych i innych sytuacjach dnia codziennego; -Rozbudzanie poczucia wspólnoty z grupą rówieśniczą; -Dostrzeganie wartości wspólnej pracy i wspólnego sukcesu; -Minimalizowanie stanów napięcia w grupie; -Uświadamianie dzieciom konsekwencji zachowań agresywnych; -Kształtowanie postawy solidarności w grupie; -Tworzenie pozytywnych kontaktów społecznych w grupie; -Dowartościowanie dzieci o niskiej samoocenie; -Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów w rodzinie (podział obowiązków) |
| 5. | Wspomaganie rozwoju pozytywnych zachowań społecznych | -Rozróżnianie pozytywnych i negatywnych zachowań społecznych; -Systematyczne wzmacnianie pozytywnych postaw i zachowań społecznych podczas codziennych zajęć w grupach -Reagowanie na występujące podczas codziennych zajęć w grupach zachowania niepożądane – dyskusja, omówienie sytuacji, nazywanie pojawiających się emocji, wskazywanie skutków danego zachowania -Wdrażanie do komunikowania własnych potrzeb i emocji -Rozmowy na temat „słów, które ranią” -Uważne słuchanie współrówieśników; -Przestrzeganie zasad i reguł obowiązujących w grupie; -Przypomnienie zasad dobrego wychowania, ćwiczenie kulturalnych zachowań; -Systematyczne odwoływanie się do kodeksów dobrego zachowania w grupie; -Rozwijanie umiejętności współpracy; -Wzmacnianie pożądanych zachowań w relacjach rówieśniczych; -Używanie zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania; -Poznawanie wartości takich jak: miłość, dobro, radość, koleżeństwo, szacunek, przyjaźń, sprawiedliwość, cierpliwość, obowiązkowość, pracowitość; -Dbanie o bezpieczeństwo własne i innych; -Wdrażanie do dostrzegania potrzeb innych ludzi i niesienia pomocy potrzebującym; -Odnoszenie się z szacunkiem i zrozumieniem do słabszych, starszych i niepełnosprawnych; -Rozwijanie postawy tolerancji -Rozwijanie umiejętności współzawodnictwa (wspólna zabawa, a nie rywalizacja) |
| 6. | Rozwijanie poczucia własnej wartości | -Poznawanie własnej indywidualności -Kształtowanie umiejętności dostrzegania różnic i podobieństw pomiędzy mną a innymi -Wzmacnianie mocnych stron dzieci, wskazywanie na możliwości ich wykorzystania; -Rozwijanie samodzielności, czynności samoobsługowych; -Rozwijanie umiejętności dokonywania autoprezentacji i samooceny, a także prezentacji własnej pracy -Wskazywanie na rolę każdej jednostki dla funkcjonowania całej grupy (jestem ważną częścią grupy) -Kształtowanie umiejętności wypowiadania własnego zdania i otwartości na poglądy innych. |
| 7. | Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z problemami emocjonalnymi dzieci przez rodziców oraz nauczycieli | -Wprowadzenie rodziców do zagadnień poruszanych w ramach programu (inteligencja emocjonalna, trudności emocjonalne dzieci, sposoby wspierania rozwoju emocjonalnego dzieci) -Nawiązanie współpracy rodziców z nauczycielami – poszukiwanie wspólnych rozwiązań i dróg postępowania w różnych sytuacjach wychowawczych, -Współpraca ze specjalistami -Uświadomienie znaczenia środowiska rodzinnego w kształtowaniu pozytywnych zachowań dzieci |
SPODZIEWANE EFEKTY
Dzieci:
- Rozpoznają i potrafią nazwać swoje emocje.
- Znają kodeks grupowy i wiedzą jakie są konsekwencje nieprzestrzegania go.
- Zachowują się zgodnie z przyjętymi normami.
- Znają różne konstruktywne metody na opanowanie złości, agresji.
- Nauczą się komunikować swoje potrzeby i uczucia w sposób werbalny i niewerbalny;
- Naucza się lepiej rozumieć siebie nawzajem
- Nauczą się dostrzegać w sobie pozytywne cechy, własną wartość;
- Nauczą się pokonywać przeszkody bez używania przemocy
- Będą umiały w określonych sytuacjach zapanować nad swoimi emocjami;
- Wiedzą jak postępować w sytuacjach konfliktowych.
- Odnoszą się z miłością i szacunkiem do wszystkich członków rodziny.
- Czynnie uczestniczą w obowiązkach domowych
Rodzice:
- Są uwrażliwieni na emocje dzieci, nie blokują ich.
- Uczą dzieci konstruktywnych metod radzenia sobie z emocjami.
- Aktywnie współdziałają z nauczycielem w celu ujednolicenia oddziaływań wychowawczych.
- Znają konsekwencje nieprzestrzegania przez dziecko ustalonych norm i zasad.
- Rozmawiają z nauczycielami na temat problemów wychowawczych z dziećmi.
Program realizowany będzie w okresie od 4 grudnia 2019 roku do 31 sierpnia 2020. Obejmuje dzieci, nauczycieli i rodziców. W pierwszej kolejności ma za zadanie zapoznanie z tematem i uświadomienie potrzeby znajomości mechanizmów psychicznych, a w dalszej zdobywanie umiejętności kierowania tymi mechanizmami.